WATERTORENPRIJS
De watertorenprijs wordt uitgereikt aan de eigenaar van een watertoren die recent de beste herbestemming realiseerde. De prijs bestaat behalve uit de eer uit een speciaal daartoe door Niko Hoebe ontworpen plaquette. De prijswinnende herbestemmingen vormen een inspiratiebron voor andere initiatiefnemers.
Beoordelingscriteria
Het bestuur van de NWS onderzoekt jaarlijks alle herbestemde torens en hanteert de volgende vier criteria bij het vaststellen van de kwaliteit van de herbestemming: 1 het respecteren van de bestaande kwaliteiten; 2 de meerwaarde van de herbestemming: is er sprake is van een toegevoegde kwaliteit die berust op de combinatie van oud en nieuw; 3 de functionaliteit van de herbestemming, ofwel is er sprake van een passende huisvesting voor de nieuwe functie in het herbestemde bouwwerk en tenslotte 4 de duurzaamheid van de herbestemming. De toren met de hoogste kwaliteit krijgt de prijs.
De prijs wordt gesponord door Donatus, specialist in het verzekeren van watertorens en andere bijzondere bouwwerken.
De buitengewoon inspirerende herbestemming van de kolossale Groninger watertoren west doet recht aan het monumentale bouwwerk en opent de tot voor kort gesloten burcht voor een breed scala aan gebruikers. In het centrale deel van de toren zijn 12 hotel appartementen ondergebracht. Daaronder, op de begane grond, is een indrukwekkende expositieruimte terwijl zich bovenin een schitterende caféruimte bevindt met daaronder een aantal werkplekken. Het ontwerp van pdb|design maakt zeer goed gebruik van de aanwezige ruimtelijke kwaliteiten van de toren. Vanuit het café is er zicht op de spectaculaire kapconstructie, de reservoirs zijn in het interieur ervaarbaar evenals de bewogen geschiedenis van de toren. Met respect voor de bestaande kwaliteiten is de nieuwe functie op een subtiele wijze in het uiterlijk zichtbaar gemaakt.
Juryrapport
Vanwege het ongekend hoge niveau van de herbestemming wordt de watertorenprijs 2022 toegekend aan de eigenaar van de watertoren aan de Amsterdamsestraatweg in Utrecht. Marnix van der Meer van Zecc architecten ontwierp het plan. De inspirerende samenwerking met de opdrachtgever heeft geleid tot de evenwichtige realisatie van de herbestemming. In de voet van de toren bevinden zich drie studios, op de begane grond is een verhuurbare ruimte ontworpen terwijl in het reservoir een adembenemende woning is gerealiseerd. De toren is met veel respect behandeld. De door de tand des tijds aangetaste elementen zijn met zorg gerestaureerd. In het trefzekere ontwerp is de kwaliteit van de woning optimaal geïnspireerd door de watertoren. De watertoren is overal in de woning aanwezig, omgekeerd komt de woning op treffende wijze in het uiterlijk van de watertoren tot uitdrukking. Enkele prominente, met veel zorg ingepaste elementen in het exterieur geven blijk van de nieuwe functie. De architectuur van het bestaande gebouw en de nieuwe toevoegingen vormen samen een intrigerende nieuwe eenheid.
De watertorenprijs 2021 is toegekend aan de eigenaar van de schitterende watertoren van Schimmert. Hij transformeerde de toren tot centrum van een regionaal netwerk rond de thema's voedsel, met name streekproducten, en duurzaamheid. De functies die in de toren zijn gehuisvest brengen producenten en consumenten bij elkaar. De ingenieuze programmering van de toren biedt de producenten een herkenbare etalage waarin ze hun producten op verschillende manieren kunnen promoten. Voor de consumenten heeft de toren een aantrekkelijk programma waar ze terecht kunnen voor een maaltijd in het restaurant, workshops of presentaties verzorgd door de lokale producenten of gewoon een drankje in het euregionale uitzichtpunt. De initiatiefnemer, Nico Eurelings en zijn team hebben een bijzonder robuuste herbestemming ontwikkeld en gerealiseerd. Een schoolvoorbeeld van hoe een bijzonder bouwwerk en een substantiële nieuwe functie elkaar kunnen inspireren. De toren kreeg een nieuwe naam: De Reusch
Juryrapport
De watertorenprijs 2020 gaat naar de transformatie van de toren van Nieuw-Lekkerland tot twee woningen. De watertorenprijs wordt eens per jaar uitgereikt aan de eigenaren van de beste, recent opgeleverde herbestemde watertoren, in dit geval de neven Sven en Lennart de Jong. Ze wisten in 2010 de toren, die ze uit hun jeugd goed kenden omdat ze erin speelden, te verwerven voor een redelijk bedrag van rond de 200.000 Euro. Vervolgens hebben ze de toren vrijwel geheel in zelfwerkzaamheid verbouwd voor een bedrag vergelijkbaar aan de kosten van de aankoop. De toren en de buitenruimte zijn door de neven en hun echtgenotes geheel naar eigen smaak ingericht en passen de gezinnen met hun kinderen als een handschoen.
De basis van de geslaagde herbestemming wordt gevormd door het uiterst krachtige ontwerp van Ruud Visser en Fumi Hoshino. Grote verdiepingshoge raampartijen gericht op het uitzicht over de rivier de Lek en de polder dragen bij aan de kwaliteit van de ruimten in de toren en sluiten naadloos aan bij het robuuste uiterlijk. Het is bijzonder verfrissend om te zien dat een inspirerende herbestemming op economische wijze gerealiseerd kan worden.
Maak van een watertoren geen woning maar ga wonen in een watertoren was de insteek waarmee de ontwerpers hun plan ontwikkelden. Dat is precies de kracht van deze herbestemming.
Juryrapport
De herbestemming van de watertoren van Zwijndrecht heeft na jaren van leegstand en verschillende plannen uiteindelijk zijn beslag gekregen in een inspirerende realisatie. Dit dankzij de inzet van de eigenaar die ondanks alle perikelen erin slaagde om een goed plan te realiseren. Op de gerestaureerde bakstenen toren is een nieuw, licht opgetild en uitkragend dak geplaatst. De nieuwe kap maakt ruimte voor een panoramavenster rond de hele toren. Een eigenzinnige ornamentale beëindiging op de punt van het dak completeert de ingreep. Daarmee is een evenwichtig beeld bereikt waar alle betrokken partijen zich in hebben kunnen vinden en dat recht doet aan de geschiedenis van de toren zonder historiserend te zijn. Het ontwerp is van RoosRos architecten. Door te luisteren naar de kritiek op zijn eerdere plannen is het resultaat ook veel beter geworden en is het draagvlak vergroot. Een lang traject met tegenslag en bezwaren van omwonenden, overheden en erfgoedorganisaties kan frustrerend zijn voor de initiatiefnemer maar het kan dus ook, bij de juiste insteek, leiden tot een dialoog die bijdraagt aan de realisatie van een herbestemming. Mede om deze reden, maar vooral vanwege de kwaliteit van de herbestemming in het licht van onze criteria besloot het bestuur van de Nederlandse Watertoren Stichting unaniem om de prijs toe te kennen aan ISA beheer, eigenaar van de toren. Dankzij de herbestemming heeft het landmark aan de Oude Maas aan betekenis gewonnen voor de steden Zwijndrecht én Dordrecht en hun inwoners. Het heeft de potentie om een aangename openbare plek aan de Oude Maas te worden.
Juryrapport
Vanwege de excellente architectonische kwaliteiten van de gerealiseerde herbestemming tot vakantiehuis kent het bestuur van de Nederlandse Watertoren Stichting de watertorenprijs 2018 toe aan de eigenaren van de watertoren in Domburg. Niet eerder werd de uitdrukking van de nieuwe functie in het uiterlijk zo treffend vormgegeven als bij de toren van Domburg, één van de meest fundamentele aspecten van het vormgeven van een nieuwe functie in een watertoren. Vaak hangt de oorspronkelijke kwaliteit van een watertoren voor een belangrijk deel samen met het gesloten en daardoor schaalloze en mysterieuze karakter van het bouwwerk. Voor vrijwel elke nieuwe functie is die geslotenheid problematisch omdat er meestal daglicht, en dus ramen, nodig zijn om een nieuwe functie in de toren onder te kunnen brengen. De wijze waarop zowel het gesloten karakter van de toren is gerespecteerd als de nieuwe woonfunctie wordt voorzien van voldoende daglicht is voorbeeldig opgelost. Voorbeeldig, niet zozeer omdat de ontwikkelde vernieuwende oplossing bij andere herbestemmingen zonder meer gekopieerd kan worden, wel omdat de manier van denken ook bij veel andere torens kan leiden tot inspirerende oplossingen.
Juryrapport
De watertorenprijs voor de beste herbestemde watertoren van het afgelopen jaar is door de Nederlandse Watertoren Stichting (NWS) toegekend aan BOEi voor de voorbeeldige verbouwing van de watertoren van ’s-Hertogenbosch naar ontwerp van ZECC architecten. Na jaren van leegstand en marginaal gebruik is de gehele toren in gebruik genomen. Er is een mix aan functies in gehuisvest. Een eetcafé op de begane grond en eerste verdieping verbindt de toren via een nieuw ingericht voorplein met de stad. De ruimten in de toren krijgen door de combinatie van oud en nieuw een eigenzinnig karakter. Prachtig vormgegeven nieuwe raamopeningen brengen niet alleen voldoende licht in de kantoorruimten, door de bijzondere vormgeving geven ze blijk van de nieuwe bestemming. Door de herbestemming levert de karakteristieke toren een waardevolle bijdrage aan de stad.
Juryrapport
Dankzij de bewonderenswaardige vasthoudendheid van een aantal betrokkenen kon het ontwerp waarmee Luc Veeger in 1991 de prijsvraag won na 25 jaar gerealiseerd worden. De toren keert met zijn nieuwe functie terug in het hart van de Groninger samenleving. De spectaculaire ruimte in het enorme reservoir wordt volledig uitgenut en is in alle onderdelen voor de bezoeker te ervaren. Van de halfronde lekvloer onder het reservoir en het cirkelvormige amfitheater tot de ruimte in de bovenste helft van het reservoir onder de schitterende houten kapconstructie.
Juryrapport
Bij de herbestemming van de toren van Sint Jansklooster tot uitzichttoren komt het uitzonderlijke ruimtelijke karakter van een watertoren als bij geen andere herbestemming van een watertoren in binnen- of buitenland tot zijn recht. Door de publieke nieuwe functie kan iedereen het bijzondere interieur ervaren alvorens te genieten van het schitterende uitzicht over het Nationale Park Weerribben-Wieden.
De watertorenprijs is toegekend aan Jan van Munster voor de voorbeeldige herbestemming van de watertoren van Oost Souburg en het omliggende terrein. Op zorgvuldige wijze is een integraal plan uitgevoerd. De toren vormt het hart en meest beeldbepalende element van de nieuwe situatie. De toren is voorzien van een glazen opbouw die een fraai contrast vormt met de overwegend gesloten toren. Het perceel rond de toren is in samenhang met de toren en de bestaande omgeving aangepakt. Daarbij is de landschappelijke inrichting en de nieuwe bebouwing bestaande uit een woonhuis en een drietal paviljoens tot een fraaie eenheid gesmeed.
Bijzonder is dat deze toren in 1994 ook de allereerste watertorenprijs kreeg.
De eigenaren van de Delftse watertoren Anne-Marie Wegh en Werner Bremer, kregen de prijs uitgereikt, voor de schitterende herbestemming van de toren. In één groot gebaar biedt een elegante witte ruimtelijke structuur plaats aan een aantal ruimten en de verticale ontsluiting. De ingreep, ontworpen dood Ana Rocha, respecteert niet alleen de bestaande kwaliteiten, maar versterkt ze en maakt ze toegankelijk voor het publiek.
De waarde van het project stijgt ver uit boven de herbestemming van de toren en de directe omgeving. De inspirerende nieuwe functie en de publieke ontsluiting van het gebied zijn van betekenis voor heel Dordrecht. De stad krijgt er een fantastische attractie bij. Met de herbestemming zijn de potenties van de locatie tot het uiterste benut, met de watertoren als grote blikvanger. Villa Augustus kan bovendien een belangrijke rol vervullen als voorbeeld en aanjager voor de verdere ontwikkeling van dit stadsdeel. Tenslotte moet ook de rol van de gemeente in deze genoemd worden. Ze heeft de kwaliteiten van de bijzondere locatie goed ingeschat en ze speelde een belangrijke ondersteunde rol bij de ontwikkeling van de plannen.
De watertorenprijs is toegekend aan Dorine de Vos, Daan van der Have en Hans Loos, naast eigenaren ook de initiatiefnemers van de uitzonderlijke herbestemming van de watertoren en de omliggende terreinen tot 'Villa Augustus'.
De kwaliteit van de herbestemming van de toren van Moordrecht tot woning bestaat uit de ruimtelijkheid van de woning. Daardoor blijft het oorspronkelijke karakter van de schacht van de watertoren ervaarbaar. Tegelijkertijd vormt deze ruimtelijkheid de basis voor de kwaliteit van de woning die zich in de schacht bevindt. De verschillende onderdelen van de woning vormen afwisselend intieme plekken en ruimten van waaruit men de verre omtrek overziet.
De watertorenprijs 2006 is toegkend aan de heer A. de Wit, eigenaar van de watertoren van Moordrecht. Eric Scholman van het architectenbureau RPHS ontwierp de prachtige ruimtelijke woning in de schacht van de toren.
De hoedanigheid van de watertoren heeft de opdrachtgevers en de ontwerpers geïnspireerd tot het ontwikkelen van een zeer bijzondere woning, terwijl tegelijkertijd het karakter van de bestaande toren werd versterkt door de woonfunctie op geraffineerde wijze tot uitdrukking te brengen in het uiterlijk. De herbestemmingoperatie heeft meer opgeleverd dan een bijzondere woning en een behouden watertoren. Er is een unieke nieuwe situatie gecreëerd. Het bouwwerk wint aan kwaliteit, terwijl de watertoren fungeerde als inspiratiebron voor het bijzondere karakter van de woonfunctie.
De herbestemming is ontworpen door ZECC- architecten
De prijs is toegekend aan 'Noordwestzes architecten en ontwerpers', in het bijzonder Niko Hoebe en Lody Trap. Dankzij hun visie, inzet, vindingrijkheid en talent kon de nieuwe functie op een fantastische wijze in de bestaande toren gerealiseerd worden. Niko Hoebe is de inspirator van de herbestemming, Lody Trap maakte het prachtige ontwerp.
Er is een intrigerend nieuw geheel ontstaan. De bestaande watertoren en de nieuwe ingrepen vormen samen een intrigerend samenhangend geheel. De combinatie van oud en nieuw leidt hier tot bijzondere nieuwe kwaliteiten. Het robuuste karakter van het industriële bouwwerk is in de gehele toren ervaarbaar. De verschillende onderdelen van de toren zoals de schacht, de lekvloer, het reservoir, zijn herkenbaar gebleven. Er is dankbaar gebruik gemaakt van het feit dat de toren geen topmonument is. Dat gaf de vrijheid om de noodtrap aan de buitenkant te plaatsen, de reservoirommanteling te doorbreken en het dakpaviljoen toe te voegen. Juist die ingrepen maken op passende wijze duidelijk dat de toren een andere functie kreeg.
Een herbestemming kan een bijzondere meerwaarde krijgen als de combinatie van bestaand gebouw en nieuwe functie inspireert tot bijzondere oplossingen die bij nieuwbouw niet mogelijk waren geweest. Dat is bij de herbestemming van de Kwadijkse watertoren zeker gebeurd. De mogelijkheden die het bijzondere bouwwerk biedt zijn op een aantal punten aangegrepen om de woning een bijzondere kwaliteit te geven. De woonfunctie profiteert van de watertoren. In de eerste plaats door de woning bovenin de toren te situeren. Daardoor kan men genieten van een adembenemend uitzicht over het Noord-Hollandse landschap. De aanwezigheid van de waterreservoirs inspireerde tot de realisatie van een 'jungle' op de verdieping waar zich voorheen het onderste van de twee reservoirs bevond. De bodem en het onderste deel van de reservoirwand werden bewaard en vormen in de nieuwe opzet een vijver. Samen met de karakteristieke sfeer van de bestaande ruimte, de inrichting met trappen, houten vlonders en de aankleding met grote planten is hier een heel bijzondere ruimte ontstaan. Als doosjes hangen een ontvangstruimte, een kantoortje en een logeerkamer aan de bodem van het bovenste reservoir. De bodem van dit reservoir is benut voor de relaxverdieping met een enorm bad en een sauna. De prijs is overhandigd aan de eigenaren, de heer en mevrouw Speeckaert, het ontwerp is van:de Belgische architecten Christine Remen en Hendrik Tytgat.
De prijs is toegekend aan de heer A.J.J. de Pagter, die de watertoren in Middelburg en het erachter gelegen pompstation heeft laten opknappen en verbouwen. De begane grond heeft hij als kantoor in gebruik genomen. Boven in de toren is een woning, die bereikbaar is via een naast de toren geplaatste lift. Het ontwerp is gemaakt door Bert Gillissen.
De prijs is toegekend aan Henk Greydanus, die zijn jongensdroom werkelijkheid heeft laten worden door de watertoren in zijn woonplaats Sneek te verbouwen en in gebruik te nemen als kantoor voor zijn bedrijf.
De herbestemming is al net zo tegendraads als de toren zelf. Anders dan gebruikelijk is hier sprake van een proces dat meer dan tien jaar geleden begon en nog steeds niet afgerond is. Het bestuur van de NWS heeft veel waardering voor de strategie van de stapsgewijze aanpak in combinatie met de grote mate van zelfwerkzaamheid. Op die wijze kon met de beperkte beschikbare middelen de functie groeien in de grote binnenruimte van de watertoren.
De prijs wordt echter in de eerste plaats toegekend vanwege het feit dat er een bijzondere stedelijke functie in de toren gehuisvest is, waarvan het karakter goed past bij de markante toren. De robuuste monumentaliteit van de watertoren vormt een herkenbare thuisbasis voor de belangrijke maatschappelijke instelling.
De Watertorenprijs 1996 is toegekend aan de eigenares van de oude watertoren in Zaltbommel, Lenneke Beetstra, voor de voorbeeldige wijze waarop deze vervallen toren is opgeknapt.
De voorbeeldige herbestemmingsoperatie kan als uitermate geslaagd worden gekenschetst. Het succes wordt voor een belangrijk deel gedragen door de zeer populaire, pittoreske architectuur van de toren en de bevlogenheid van de personen achter de stichting 'Behoud Watertoren Schoonhoven', op hun beurt gesteund door de publiek opinie. Juist omdat de kwaliteiten van de toren berusten op de architectuur was het uitgangspunt om de toren te restaureren en er een publieke functie aan te geven zeer sterk. Daarmee blijft de toren niet alleen gespaard als een onderdeel van het beeld van Schoonhoven, maar ook een onderdeel van het Schoonhovense culturele leven.
Het plan van 1993 is zeer bescheiden. Het uitgangspunt van het plan is het optimaal benutten van de kwaliteit van de aanwezige ruimten in de toren. Het uiterlijk van de toren blijft in de oorspronkelijke staat. In het interieur vindt een aantal aanpassingen plaats. Het kelderreservoir wordt toegankelijk gemaakt, evenals het hoogreservoir. De begane grond krijgt het karakter van een ontvangstruimte. De tentoonstellingsruimten op de verdiepingen behouden hun bijzondere karakter, alleen de bereikbaarheid ervan wordt verbeterd. Zo werden de steile trappen naar de verdiepingen vervangen door goed beloopbare trappen, terwijl het vertikale transport van grote kunstwerken verbeterde door de vergroting van de hijsluiken. Op de begane worden er enkele dienstruimten toegevoegd zoals als een toilet en een ruimte voor de suppoosten. De zorgvuldige vormgeving van de aanpassingen ligt in het verlengde van het karakter van de toren. De nieuwe elementen hebben daardoor een onopvallend en vanzelfsprekend karakter.
